مرد ملزم به پرداخت نفقه به زن می باشد
طبق ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی همین که نکاح به‌طور صحیح واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین از قبیل: مهر، نفقه، حسن برخورد و معاشرت و تمکین، در مقابل یکدیگر برقرار می‌شود؛ بنابراین ازدواج دائم، تمکین و پیروی از شوهر در امور زندگی از جمله مواردی است که مرد را ملزم به پرداخت نفقه می‌کند.
زوجه باید چه شرایطی داشته باشد تا مستحق گرفتن نفقه شود
نفقه به زنی تعلق می‌گیرد که در زوجیت دائم مرد قرار داشته باشد. یکی از شرایط برای پرداخت نفقه این است که تنها در ازدواج دائم نفقه زن بر عهده شوهر است اما در نکاح منقطع، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست؛ مگر اینکه در عقد شرط شده باشد. زن هنگامی می‌تواند نفقه مطالبه کند که از شوهر خود تمکین کرده باشد. در تعریف تمکین نیز باید گفت که تمکین عبارت از برآوردن نیازهای شوهر و اجابت کردن خواسته‌های مشروع وی از سوی زن است. یکی از مصادیق تمکین در قانون، اقامت زن در خانه دائمی شوهر است، به این معنا که زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی کند، مگر آن که حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد. از نظر حقوقدانان تمکین به دو دسته‌ی خاص و عام تقسیم می‌شود. ( برای مطالعه موارد بیشتر در مورد تمکین به این لینک می توانید مراجعه کنید)
تعیین مقدار نفقه به چه چیزهایی بستگی دارد ؟
طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه به تمام نیازهای متعارف زن گفته می‌شود و تعیین مقدار نفقه برعهده دادگاه است. اگر زن بابت نپرداختن نفقه از مرد شکایت کند، دادگاه موضوع را برای رسیدگی و بررسی بیشتر به دست کارشناسان رسمی دادگستری می‌سپارد و از آنها خواسته می‌شود که نیازهای متعارف زن را تعیین کنند. به طور طبیعی، با توجه به اینکه در متن قانون مصادیق کامل نفقه عنوان نشده است، ولی کارشناسان نیازهای متعارف زن را نسبت به توان مالی مرد تخمین می‌زنند.
باید اضافه کرد مطابق رویه‌های موجود، تمام کارشناسان نفقه در هنگام تعیین مبلغ، به توان مالی مرد توجه می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که اگر مرد توان مالی خوبی داشته باشد نفقه بالایی برای زن تعیین می‌کنند و اگر مردی با توان مالی پایین با دختری از طبقه مرفه ازدواج کند، قانونگذار به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه می‌کند و توان مالی مرد را ملاک تعیین مبلغ نفقه قرار نمی‌دهد، اما کارشناسان نفقه ناتوانی مالی مرد را در نظر گرفته و مراعات او را می‌کنند.
در زمان عقد نفقه به چه صورت خواهد بود ؟
اگر زوجین بعد از عقد نکاح دائم بر سر موعد مراسم عروسی و زندگی مشترک توافق کرده باشند رویه قضایی بر این متمایل است که در این دوران تا زمان موعد شروع زندگی مشترک به زوجه نفقه تعلق نمی گیرد
اما اگر زوج، زوجه را بلاتکلیف رها کند و اقدامی برای شروع زندگی پس از آن تاریخ نکند زوجه می تواند مطالبه نفقه کند.
آیا اگر زنی شاغل باشد نفقه به او تعلق می گیرد ؟
برخی بر این باورند که عرف، زنان شاغل را مستحق نفقه نمی‌داند؛ درحالی که طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است. از آنجایی که این ماده تفکیکی بین زنان شاغل و خانه‌دار قائل نشده است، می‌توان گفت که این ماده مطلق زنان خواه شاغل و خواه خانه‌دار را دربرمی گیرد.
چه کسانی حق اقامه دعوی نفقه را دارند ؟
علاوه بر زوجه طبق مواد مقرر قانون مدنی، مطابق ماده۶ قانون حمایت از خانواده : مادر یا هر شخصی که حضانت طفل یا نگهداری شخص محجور را به اقتضاء ضرورت برعهده دارد، حق اقامه دعوی برای مطالبه نفقه طفل یا محجور را نیز دارد. در این صورت، دادگاه باید در ابتداء ادعای ضرورت را بررسی کند.
و ماده ۴۷ این قانون : دادگاه در صورت درخواست زن یا سایر اشخاص واجب النفقه، میزان و ترتیب پرداخت نفقه آنان را تعیین می کند.
نحوه ارائه دادخواست حقوقی نفقه
زنی که می‌خواهد نفقه روز‌های گذشته را مطالبه کند، باید دادخواست حقوقی بدهد. برای ارائه دادخواست، زوجه باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه نفقه بدهد.
پرونده به شعبه شورای حل اختلاف محل اقامت زوجه ارسال و برای تعیین مبلغ نفقه، کارشناس مشخص می‌شود؛ مبلغ ۲۵۰ هزار تومان هزینه کارشناسی از خواهان دریافت می‌شود.
حال اگر زنی توان مالی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار داده و با معرفی شهود مبنی بر نداشتن توانایی مالی، زوجه از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌شود. کارشناس با توجه به شئون زن، نفقه را تعیین می‌کند و رأی می‌دهد.
آیا امکان شکایت کیفری برای نفقه وجود دارد ؟
برای نفقه حال می‌توان شکایت کیفری ترک انفاق داد. در این صورت زوجه با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی شکایت کرده و پرونده به دادسرا فرستاده می‌شود. بعد از ارائه شهود توسط زوجه برای اثبات عدم انفاق، کیفرخواست صادرشده و پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.
در دادگاه کیفری وقت رسیدگی تعیین می‌شود و در صورت اثبات ادعای زوجه مبنی بر عدم انفاق زوج، مرد از سه ماه و یک روز تا پنج ماه محکوم به حبس می‌شود و زن می‌تواند علاوه بر مطالبه نفقه، تقاضای طلاق هم مطرح کند. لازم به ذکر است که نفقه از جمله جرایم مستمر است و چنانچه نفقه یک ماه از مردی اخذ شود و مرد مجدداً از نفقه ماه بعد خودداری کند، زن می‌تواند مجدداً شکایت ترک انفاق مطرح کند.
به همین منظور ترک نفقه جرم مستمر محسوب می‌شود و با گذشت شاکی (زوجه) پرونده بسته می‌شود.
نفقه زوجه مقدم بر نفقه اقارب است ؟
نفقه اقارب نزدیک، نفقه‌ای است که به گروه خاصی از نزدیکان فرد به شرط اینکه، تمکن مالی برای تامین معیشت خود را نداشته باشند تعلق می‌گیرد. بر اساس ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی، فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند. وقتی بحث از صعودی و نزولی می‌شود، به این معناست که به طور مثال، فرزندِ فرزند و هر چه پایین‌تر رود، و پدر ِ پدر و هر چه بالاتر رود، مستحق نفقه خواهند بود. قانون به صراحت عنوان می‌کند که نفقه زن بر نفقه اقارب مقدم است، مگر اینکه زن شرایط مخصوص برای نپرداختن نفقه از جمله تمکین را نداشته باشد.
با توجه به اینکه بعد از طلاق، تمکین عام و خاص صورت نمی‌گیرد، مرد دیگر الزامی به پرداخت نفقه به همسر سابق خود نخواهد داشت مگر در صورت حمل (بارداری) از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل (زایمان) حق نفقه خواهد داشت.استثنای این مورد نیز، آن است که در صورتی که طلاق از نوع طلاق رجعی باشد، زن می‌تواند تا پایان مدت عده (سه ماه و ۱۰ روز) در منزل همسرش سکونت کند و مرد هم موظف است که نفقه این مدت را به وی بپردازد تا مدت عده به پایان برسد.
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه چیست طبق قانون حمایت از خانواده
ماده۵۳ قانون حمایت از خانواده مقرر می دارد: هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می شود.تبصره ـ امتناع از پرداخت نفقه زوجه ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.
رابطه عدم پرداخت نفقه و طلاق
پرداخت نفقه فرزندان به چه صورت است و بر عهده کیست / نفقه اقارب چیست ؟
از مواردی که حمایت‌های قانونگذار برای کودکان در نظر گرفته شده است پرداخت نفقه است. بر طبق ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی، پرداخت نفقه به عهده پدر است. برخی از افراد به اشتباه فکر می‌کنند که در صورتی که مادر، حضانت فرزندان را بر عهده بگیرد، مسئول تأمین مایحتاج آنان نیز است. اما بر طبق قانون پدر موظف است به فرزندانش که تحت حضانت خود، مادر یا فرد دیگری هستند، نفقه پرداخت کند. در صورتی که پدر فوت کرده باشد یا توانایی مالی برای پرداخت نفقه را نداشته باشد، پدربزرگ و در صورتی که پدربزرگ نیز مانند پدر توانایی مالی نداشته و یا در قید حیات نباشد، اجداد پدری موظف به پرداخت نفقه هستند. در صورتی که هیچ‌کدام از اجداد پدری نیز نتوانند نفقه بدهند، تازه نوبت به مادر می‌رسد که مایحتاج فرزند خود را تأمین کند.
علاوه بر زن و فرزندان، برخی از اقارب و نزدیکان نیز در صورت عدم توانایی مالی، مستحق دریافت نفقه هستند. به طور کلی همان‌طور که نفقه فرزندان بر عهده پدر، جد پدری و مادر است، در صورتی که ابوین، توانایی مالی برای ادامه زندگی نداشته باشند، بر طبق ماده ۱۲۰۰ قانون مدنی، اولاد موظف به پرداخت نفقه ابوین خواهند بود. نکته‌ای که وجود دارد این است که در پرونده‌های مربوط به نفقه، زن بر دیگران اولویت دارد. یعنی در صورتی که همسر و پدر و مادر فردی واجب النفقه باشند و مرد تنها توانایی پرداخت نفقه یکی از آنان را داشته باشد، باید نفقه همسر خود را پرداخت کند.
