در اصل 35 قانون اساسی آمده:«در همه دادگاه‌ها طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند، باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد در همه دادگاه‌ها طرفین دعوی حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد.
بطور خلاصه می توان گفت وکالت معاضدتی یک نوع وکالت تقریباً رایگان است و کانون وکلا، اداره معاضدت قضایی دارد که در آنجا وکلا را به افرادی که توان پرداخت حق الوکاله ندارند معرفی می‌کند. در وکالت معاضدتی وکالت تقریبا رایگان است به این شکل که افراد ناتوانی که توان پرداخت هزینه را ندارند با استفاده از این وکلا کارشان پیش می‌رود.
( به موجب آیین نامه قوه قضاییه در آن دسته از دعاوی که بیش از پنج میلیون تومان ارزش داشته باشد، حضور وکیل اجباری است. )
تکلیف وکلای دادگستری به قبول پرونده های ارجاعی معاضدت قضایی
وکلای دادگستری مکلف هستند تا وفق ماده 23 قانون وکالت هر سال حداقل 3 پرونده معاضدتی را که از سمت موسسه معاضدت قضایی کانون وکلا و یا مرکز امور وکلا و کارشناسان قوه قضائیه (ماده 187) به ایشان ارجاع می شود بپذیرند. این موضوع یک تکلیف قانونی است و چنانچه وکلا از پذیرش این وکالت رایگان سرباز بزنند و یا در وظیفه خود جهت انجام پرونده معاضدتی اهمال کنند، برای ایشان تخلف انتظامی ثبت خواهد گردید.
اگر چه وکالت یک عقد جایز است و وکیل هر زمان بخواهد می تواند استعفا دهد، اما در پرونده های معاضدتی و رایگان این حق از وکیل سلب شده و وکالت معاضدتی تکلیفی است که قانونگذار به وکیل واگذار کرده است. بالعکس، این حق برای موکل محفوظ است که هر زمان بخواهد وکیل معاضدتی خود را عزل نماید، با این پیش شرط که اگر وکیل معاضدتی توسط موکل عزل شود، موکل دیگر حق استفاده از وکیل رایگان یا همان وکیل معاضدتی را نخواهد داشت.
سنجش میزان اعتبار وکلای معاضدتی / کارآموزان نمی توانند در این زمینه فعال باشند
تمامی وکلای رایگان معاضدتی از بین وکلای رسمی دادگستری که دارای پروانه وکالت معتبر هستند تعیین می شوند. طبق ماده 46 آیین‌نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری، ارجاع پرونده معاضدتی به کارآموزان وکالت ممنوع است. علاوه بر آن،تمامی کسانی که پروانه وکالت آنها در حالت تعلیق است و یا باطل شده است نیز حق انجام پرونده های معاضدتی را ندارند. با توجه به این نکته،تمامی وکلای رایگانی که موسسه معاضدت کانون وکلا برای چنین پرونده هایی انتخاب می کند از اعتبار لازم برخوردار هستند.
حق الوکاله وکیل و هزینه های پرونده در وکالت معاضدت چگونه است ؟
در ماده 23 قانون وکالت در خصوص وکالت معاضدتی آمده است که چنانچه موکل محکومٌ‌له (کسی که حکم به نفع او صادر می‌گردد) واقع شود و محکومٌ‌به (چیزی که دادگاه حکم داده است) قابل وصول باشد، وکیل معاضدتی می تواند از محل محکومٌ علیه (کسی که حکم علیه او صادر شده است) ،حق الوکاله‌ی قانونی را دریافت نماید. در غیر اینصورت، چنانچه شروط فوق برقرار نباشد وکیل از حق الوکاله محروم خواهد بود. نکته قابل اهمیت اینست که حق‌الوکاله‌ای که در صورت تحقق شروط بالا به وکیل پرداخت می‌شود، بر اساس تعرفه‌ای است که از سال 1386 تا به حال، به روز نشده و در بسیاری موارد، میزان حق‌الوکاله اندک و بسیار کمتر از حق‌الوکاله متعارف آن پرونده است. همانطور که طبق شرایط فوق اصولاً وکیل مستحق دریافت حق‌الوکاله نیست، وی مکلف به الصاق و ابطال تمبر مالیاتی بر روی وکالتنامه هم نخواهد بود،
